Як дзяўчына з Мінска стала адной з заснавальніц сучаснага брытанскага балету
6 фактаў з жыцця мастачкі Соф’і Федаровіч.
Яна атрымала сусветную вядомасць як дызайнерка сцэнічных касцюмаў і тэатральная мастачка. Працавала з першай пастаяннай брытанскай трупай Ballet Club і была адной з тых творцаў, хто заклаў традыцыі сучаснага брытанскага балету.
І таксама — адной з тых, чыё імя Беларуская рада культуры ўключыла ў кампанію #art_born_Belarus: беларусы мусяць ведаць і прамаваць у свеце, каб аўтарку не прадстаўлялі яе «Russian-born theatrical designer» альбо «брытанскую мастачку».
Сабралі шэраг цікавых фактаў з жыцця Соф’і Федаровіч.
Не стала ўрачом
Нарадзілася ў Мінску, у сям’і ўрача, у лютым 1893-га, тут правяла дзяцінства і скончыла жаночую гімназію. Жывапіс вывучала спачатку ў Кракаве, потым у Маскве і Санкт-Пецярбургу — праўда, па некаторых звестках, падчас першай сусветнай вайны вучобу адсунула на другі план праца ў Чырвоным Крыжы. Яна сама заразілася і захварэла на брушны тыф — але ачуняла.
Пасля рэвалюцыі яна з’ехала з Расіі за мяжу, спачатку каб паправіць здароўе і сустрэцца з сябрамі, потым падумала — і засталася ў Еўропе фактычна на ўсё астатняе жыццё.
«Таксавала» ў Парыжу
Наступныя дзесяць год яна жыла ў розных гарадах — у прыватнасці ў 1922-м пераехала ў Парыж, актыўна малявала, выстаўлялася. Малявала ў тым ліку балетных танцораў, атрымаўшы дазвол прыходзіць на рэпетыцыі — лавіла рух, імкнулася перадаць яго на паперы.
А паколькі выдаткаў мастацтва прыносіла значна больш, чым прыбытку, падпрацоўвала ў таксі па начах. І хоць сталіца Францыі на той час была на першым месцы па колькасці аўтамабіляў у Еўропе, жанчыны-вадзіцелі ўсё-ткі былі вялікай рэдкасцю.
Замахнулася на высокую моду
Першую тэатральную замову мастачка атрымала ад знакамітай танцоркі і балетмайстаркі польскага паходжання Мары Рамбер — на касцюмы і дэкарацыі для балету «Трагедыя моды, альбо Пунсовыя нажніцы».
У гісторыі пра ўразлівага куцюр’е герой настолькі засмуціўся, калі ягоная праца не спадабалася, што прыйшоў у адчай і забіў сябе нажніцамі. Мары Рамбер выканала ў кароткай пастаноўцы ролю дзёрзкага жывога манекена, а яе вучань Фрэдэрык Эштан — партыю куцюр’е.
![](/uploads/2023/11/Fed1411_2.jpg)
З гэтай пастаноўкі 1926 года пачаўся не толькі сцэнаграфічны ўзлёт Сафіі Фдаровіч, але і ейнае плённае і доўгае супрацоўніцтва з Эштанам, які называў мастачку сваім «самым дарагім сябрам, найлепшым сааўтарам і найвялікшым творчым паплечнікам і дарадцам».
Дарэчы, рэзкаватая Сафія ўразіла вытанчанага англічаніна Эштана з першай сустрэчы: ён згадваў, што быў зачараваны яе стылем а-ля гарсон, абыякавасцю да моды, кароткай стрыжкай і пры тым анёльскай прывабнасцю «хлопчыка з царкоўнага хору».
Да таго ж высветлілася, што яна насамрэч любіць балет — не толькі вонкавае мастацкае афармленне, але і танец сам па сабе; яна не раз наведвала пастаноўкі як глядач, сябравала з многімі танцорамі і сачыла за развіццём іхняй кар’еры.
Прыняла брытанскае грамадзянства
З таго часу Сафія стала афіцыйнай мастачкай новастворанай трупы Ballet Club — першай сталай трупы ў брытанскім балеце. Агулам у творчай біяграфіі сцэнографкі — афармленне 25 балетаў (11 з іх — у тандэме з Фрэдэрыкам Эштанам), 4 опер і 2 п’ес.
Адметнай рысай яе стылю сталі прастата і стрыманасць — каб дэкор не адцягваў увагу ад уласна балету, Федаровіч стварала настрой і перадавала адчуванне часу і месца ўсяго некалькімі элементамі, колерамі і лініямі.
![](/uploads/2023/11/Fed1411_3.jpg)
У 1940 годзе Федаровіч прыняла брытанскае грамадзянства — і, магчыма, таму шмат на якіх аўкцыёнах і ў мастацкіх галерэях, дзе выстаўляюцца яе працы, мастачку дагэтуль прадстаўляюць «брытанскім творцам». Зрэшты, нават у працах мастацтвазнаўцаў сустракаюцца азначэнні «руская польскага паходжання» альбо проста «руская».
Дарэчы, у гэтым жа годзе мастачка распрацавала дэкарацыі і ўборы для пастаноўкі Андрэ Ховарда «La fête étrange» у Лонданскім балеце — яе касцюмы крытыкі назвалі «простымі, але выкшталцоўнымі», а саму пастаноўку Каралеўскі і Шатландскі балет паказвалі больш як 200 разоў.
Не зведала «зорнай хваробы»
На тэатральных падмостках Сафія Федаровіч супрацоўнічала таксама з такімі вядомымі балетмайстрамі, як Нінет дэ Валуа, Антоні Цюдор, афармляла пастаноўкі для Ковент Гардэн Опера («Травіята» Дж.Вердзі, 1948, «Мадам Батэрфляй» і «Тоска» Дж.Пучыні, 1950, «Арфей і Эўрыдзіка» К.Глюка, 1953).
А паралельна яна працягвала займацца жывапісам — партрэты і нацюрморты яе экспанаваліся ў Восеньскім салоне і салоне Незалежных у Парыжу, на выставах «Лонданскай групы», былі паказаныя публіцы ў межах Выставы рускага мастацтва ў Лондане.
Яе стрыечны брат, гісторык літаратуры Вацлаў Лядніцкі, не без гонару адзначаў у сваіх мемуарах, што яна «здабыла сабе такое высокае становішча ў лонданскім мастацкім асяродку», а таксама згадваў, што «скульптурнае мастацтва прынесла ёй такі вялікі трыумф у Парыжы, Італіі і Амерыцы».
![](/uploads/2023/11/Fed1411_4.jpg)
Зрэшты, наконт вядомасці ў Амерыцы і скульптур даследчыкі нічога не могуць сказаць пэўна. Тлумачаць гэта тым, што мастачка па натуры была вельмі стрыманай і закрытай, вяла спартанскі лад жыцця, далёкі ад выхадаў у свет, не любіла фатаграфавацца і нават не выходзіла на паклоны з усёй трупай. А тым больш не любіла распавядаць пра свае перажыванні — і не дала ніводнага інтэрв’ю.
Атруцілася газай
Гэта была трагічная выпадковасць — уцечка газы ў доме па вуліцы Беры-Уок, 22 у Чэлсі ўнесла жыццё мастачкі ў халодным студзені 1953 года. Да свайго 60-годдзя яна не дажыла крыху менш як месяц. Большую частку назапашаных сродкаў яна пакінула найлепшаму сябру Фрэдэрыку Эштану, аб якім кранальна клапацілася ўсе гады.
![](/uploads/2023/11/Fed1411_5.jpg)
Праз два гады другі яе сябар Сайман Фліт сабраў пісьмовыя ўспаміны знаёмых і прыхільнікаў мастачкі, і сабраў іх у кнізе, якую выдаў прыватным чынам і распаўсюдзіў сярод невялікага прыяцельскага кола.
![](/uploads/2023/11/Fed1411_7.jpg)
![](/uploads/2023/11/Fed1411_9.jpg)
Пазней на доме была ўсталяваная мемарыяльная шыльда — вельмі простая, на ёй пазначаны даты жыцця і імя: «Тут жыла Сафі Федаровіч, мастачка балету і оперы». А вось яе працы разышліся па розных краінах свету — у музеі і прыватныя калекцыі.
Оцените статью
1 2 3 4 5Читайте еще
Избранное